Şiddetten Kaçmaya Zorlanan Potter, Kile Sığınıyor

KAYNA, DEMOKRATİK KONGO CUMHURİYETİ – Foibe Kahindo Mbeke, dik durabilmesi için çeşitli desteklere ihtiyaç duyan, dağınık ahşap bir binanın dışında, iki büyük taşın üzerine tünemiş ahşap bir kalasın üzerinde oturuyor. Atılmış pencere çerçeveleri, tahta parçaları ve molozlarla çevrili, aşırı büyümüş yeşil arazinin karşısına yerleştirilmiş, dikkatini en son kil kreasyonuna – satmayı umduğu su depolamak için büyük boy bir sürahiye – sabitledi.

Dört çocuk annesi her gün Kayna kasabasındaki evinden birkaç adım ötedeki derme çatma stüdyosuna yürüyerek fonksiyonel ev eşyalarını kalıplıyor ve satıyor. Nisan 2022’de Kayna’ya sadece birkaç kişisel eşyası ve teyzesi ile amcasının kendisine bıraktığı eve dönme kararlılığıyla gelen Mbeke için yeni bir yaşam biçimi. Çocukluğunun büyük bir bölümünü geçirdiği ev, doğu Ituri eyaletinin bir köyü olan Idou’daki önceki evinin şiddetinden uzakta, güvenli bir yerdi. Lubero bölgesindeki Kayna’ya ulaşmak için kamyonla 389 kilometre (242 mil) yol kat ederek Idou’dan kaçmak zorunda kaldı.

Başını sokacak bir çatıdan başka bir şeyi olmadığı için komşusundan mutfak gereçlerini ödünç alıp alamayacağını sordu. Bunun yerine, onu birden fazla şekilde ayağa kaldıran önemli bir beceri olan kil ile nasıl kendi başına yapılacağını gösterdi.

Mbeke, “Zanaatı öğrenmem sadece iki günümü aldı” diyor. “O zamandan beri çömlekçi olarak çalışıyorum ve seramik objeler satıyorum. Bu işi seviyorum çünkü kil bana hiçbir şeye mal olmuyor – sadece biraz çaba göstermen gerekiyor. Mbeke her gün yakındaki bir vadiden kil toplar; yöre kumlu killi toprak bakımından zengindir.

Mbeke, 2022’nin başından beri Kayna’da yerinden edilmiş kişi olarak kayıt yaptıran 1.100’den fazla kişiden biri. Bu rakam, ülkenin doğu bölgelerindeki güvenli olmayan bölgelerden kaçan ülke içinde yerinden edilmiş kişilerin toplam sayısına yakın bile değil. Kısıtlı insani yardımla, şu anda Lubero bölgesinde yaşayan yerinden edilmiş insanların çoğu geçinmek için mücadele ediyor. Ancak Mbeke, artık yerel zanaatkarlar tarafından teşvik edilen bir beceri olan çömlekçilik sayesinde geçimini sağlayabiliyor.

Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği dış ilişkiler başkanı Dominique Hyde, Nisan 2022’den bu yana Ituri eyaletinde şiddet olaylarının ani bir şekilde arttığını bildirdi. Yaklaşık 120 silahlı grup, aralarında Mbeke’nin de bulunduğu 160.000’den fazla insanı maden zengini eyaletten kaçmaya zorladı. Hyde bir raporda, Orta Afrika ülkesi genelinde en az 5,6 milyon yerinden edilmiş insan var ki bu, herhangi bir Afrika ülkesinin en büyük sayısı. BM Haberlerinde yayınlanan röportaj Ağustos ayında, oradaki bir ziyaretten döndükten sonra.

Kayna’nın belediye başkanı Clovis Katembo Kanyaghuru, hükümetin UNHCR gibi ulusal ve uluslararası kuruluşlardan önemli miktarda yardım alarak yerinden edilmiş insanlara yardım sağladığını söyledi. Ancak Hyde’ın belirttiği gibi, 2022’nin başından bu yana bu krize yanıt vermek için gereken 225 milyon doların yalnızca bir kısmı toplandı.

Yardımın yetersiz olduğu Lubero bölgesinde, geleneksel çanak çömlek bölgeye gelenler için hayati bir gelir kaynağı haline geldi.

Mbeke’nin 20 yıllık çömlekçilik yapan komşusu Pascal Kasereka Vinahera, “Çömlekçiliğe gönül veren herkes geçimini buradan sağlayabilir” diyor.

Kayna’nın kültür ve sanat departmanından sorumlu Jean Nguba Mulinda, çömlekçiliğin kasabada değerli bir beceri olduğunu, ancak Kayna’nın yaklaşık 55.000 sakininin yalnızca %6’sının bu antik sanatı uyguladığını söylüyor. Bunu değiştirmek istiyor.

Mulinda, mesleğe göre değişen gelir vergisine atıfta bulunarak, “Atalarımızın işini sürdürmemizi sağlayan bu sanat biçimine değer veriyorum, bu nedenle çömlekçileri yıllık 10 dolarlık vergi ödemekten muaf tutarak çalışmalarını teşvik ediyorum” diyor. .

Mbeke, 500 ila 20.000 Kongo frangı (25 sent ve 10 $) arasında sattığı kavanozlar, testiler, pipolar ve su tekneleri yapıyor. Müşterilerinin genellikle koleksiyoncular, rahipler, çiftçiler ve okul müdürleri olduğunu söylüyor. Ancak savaşta yerinden edilmiş kadın, Idou’daki hayatına geri dönebilmek için barışın yeniden sağlanacağını umuyor.

Mbeke, “Eskiden giysi ve ayakkabı sattığım Idou’da iki yıl geçirdim,” diyor. “Orada hayat güzeldi. Ancak sivillere yönelik çok sayıda ölümcül saldırı nedeniyle bu bölgeyi terk etmek zorunda kaldım. Hayatımı kurtarmak için her şeyi geride bıraktım.”

Kayna’ya gelenler M23’ün işgal ettiği bölgelerden geliyor. 2012’de kurulan ve büyük ölçüde Kongolu Tutsilerden oluşan silahlı grup, son zamanlarda yeniden canlandı ve Doğu DKC’de zemin kazandı.

Kanyaghuru, kasabasına gelen yerinden edilmiş insanlar hakkında “Bu insanların çok az şeyi var” diyor. “Yöre sakinlerini toplumla bütünleşmelerini kolaylaştırmaya ve yiyecek gibi konularda onlara yardım etmeye teşvik ediyoruz.” Kasabaya gelen yerinden edilmiş kişilerin kayıt altına alınmasından sorumlu olan Kayna Ülke İçinde Yerinden Edilmiş Kişiler Komitesi’nin başkan yardımcısı Alphonse Kahembe, gelenlerin ev sahibi ailelerle ve iş fırsatlarıyla da bağlantılı olduğunu söylüyor.

Kanyaghuru, yerinden edilmiş kişiler ve ev sahibi aileler için Çin’den mali yardım aldıklarını söylüyor. Uluslararası Kızıl Haç Komitesi 2022’nin sonunda.

Kayna’ya geldiğinden beri hiçbir yardım almadığını söyleyen Mbeke için, yalnız yaşamı, şiddet onları ayırmadan ve Idou’ya gitmeden önce, kocası ve dört çocuğuyla kuzeydoğudaki Kasindi kasabasındaki önceki hayatından çok uzak. O zamandan beri kocasını görmedi. Yetişkin çocuklarının kendi aileleri var. Torunları var ama ailesi hakkında konuşmayı sevmiyor.

Mbeke şimdilik barışçıl bir yerleşim bölgesi buldu. Ama her zaman tetikte, kendi güvenliği için kendisi için kurduğu bir başka hayatı daha terk etmeye hazır bir belirsizlik içinde yaşıyor.