ERDENET, ORKHON İLİ, MOĞOLİSTAN — Çobanların buna besi hayvanlarının COVID-19 adı verilir. Sığır toynakları ve araba lastikleri tarafından fırlatılan tozlar ve hayvanların etleri ve kanları aracılığıyla hızla yayılır. Salgının ilk iki yılında yayılması azaldı, ancak şimdi Moğol çobanları şap hastalığının intikamla geri döndüğünü söylüyor.
Orhun eyaletinde bir Şubat sabahı erken saatlerde, Togtokh Buduukhai yurdundan çıktı ve uzaklara baktı, eliyle gözlerini siper etti. Sonra hayvanlarını muayene eden veterinere doğru aceleyle gitti ve yolda 2 yaşında bir buzağı aldı. Togtokh, “Bu biraz zayıf ve kilo alamıyor” dedi. “Lütfen test edin.”
Moğolistan’da şap hastalığı yaygındır. Çift tırnaklı hayvanları etkileyen son derece bulaşıcı virüs, altı güne kadar sürebilen yüksek ateşe ve enfekte hayvanların ağız ve ayaklarında kabarcıklara neden olur. 30 milyon koyun, 27 milyon keçi, 5 milyon sığır ve 400.000 deveye ev sahipliği yapan ülke, 2000 ile 2017 yılları arasında 14 salgın yaşadı ve 2017 ve 2018’de Moğolistan’ın 13’ünde kaydedilen vakalarla özellikle ölümcül bir alevlenme yaşadı. 21 il. 2020’de ve 2021’in çoğunda, pandemi sırasında sürü hareketi ve araç trafiği azaldıkça vakalar düştü. Ancak Eylül ayından bu yana karantinalar hafifledikçe virüs en az 16 ile yayıldı.
Şap hastalığı salgınları genellikle karantina yoluyla yönetilir. Moğolistan’da hükümet, et satışını ve etkilenen bölgelere gidiş gelişleri kısıtlıyor. Virüsün klinik belirtilerini gösteren hayvanlar itlaf edilir. Orkhon eyaletinin veterinerlik dairesi başkanı Urtnast Luvsan, “Yasa şap hastalığı olan hayvanların öldürülmesi gerektiğini belirttiği için başka seçenek yok” diyor.
Tsedenkhuu Tserendorj’un kuzeydeki Bulgan eyaletindeki ineklerinden beşi 2021’de itlaf edildi. “İzlenmesi zordu” diyor. “Sessiz kalmaktan ve diğer ineklerime virüs bulaşmasın diye onları vurdurmaktan başka seçeneğim yoktu.”
Uluslararası Para Fonu’na göre, Moğolistan’ın hayvancılık endüstrisi, tarımsal üretimin yaklaşık %90’ını oluşturuyor ve her 4 Moğol’dan 1’ini istihdam ediyor. Çobanlar et, süt ve yün için hayvanlarına güvenirler; evlerini ısıtmak için atıklarını yakıyorlar. Hayvanları hastalıktan kaybetmek aileleri yoksulluğa sürükleyebilir.
Selenge ilinde bir çoban olan Altangerel Garidmagnai, “Birinin tüm hayvanlarını yetiştirmek ve çoğaltmak için çok çalıştıktan sonra bir gün içinde öldürmesi, çobanlar olarak tüm hayatımızı mahvetmek anlamına gelir” diyor. Moğolistan’ın 2017 hayvan sağlığı yasasına göre, çobanlar itlaf edilen hayvanların ticari değerinin %90’ını alma hakkına sahiptir. Ancak bu hükümet tazminatını almak uzun zaman alabilir.
Tsedenkhuu’nun ineklerinden 10’u daha hafif bir virüs vakası için tedavi ediliyor; bu, ona yaklaşık 4 milyon Moğol togroğına (1.377 $) mal olacak beş günlük bir rejim. Bu önemli bir yatırım – ulusal istatistik ofisinin 2019 verilerine göre Moğolistan’daki ortalama aylık gelir yaklaşık 1,3 milyon togrog (510 $). Ancak uzun vadede, daha ekonomik bir seçenektir. Tsedenkhuu, “Hayvancılık son derece üretken” diyor. “Bütün hasta ineklerimiz öldürülürse, bize çok pahalıya mal olur.”
Ulan Batur’da yerleşik bir veteriner olan P. Bolortuya, hayvanların genellikle semptom göstermeden günler önce bulaşıcı olduklarından, toplu itlafın virüsü bastırmak için etkili bir önlem olmadığını söylüyor. COVID-19 gibi, virüsün de hiçbir zaman tamamen yok edilmediğini söylüyor ve onu kontrol altında tutmak için daha kapsamlı bir plan gerektiğini de sözlerine ekliyor.
Şap hastalığı salgınlarının başka olumsuz etkileri de vardır. Sekiz Moğol ilinde 2017 salgınının etkilerini inceleyen 2020 tarihli bir çalışmada, araştırmacılar, çobanların beslenme düzenleri üzerindeki etkisine dikkat çekti; birçoğu et ve süt tüketimini kısıtladı. Bu salgından kaynaklanan brüt ekonomik kayıp, ulusal gayri safi yurtiçi hasılanın yaklaşık %0,65’i olan yaklaşık 7,35 milyon dolardı.
Salgınları önlemek için Moğol hükümeti kapıdan kapıya ücretsiz aşılama sunuyor. Ancak aşı kaynakları bu yıl sınırlı kaldı. Kendi bölgesinde Togtokh, stoklar tükenmeden çiftlik hayvanlarını aşılattığı için şanslıydı. Virüs ülkede kontrolsüz bir şekilde yayıldığından, diğer çobanlar da aynı şeyi yapmak için çabalıyor.
Togtokh, “Kendilerine koronavirüs aşısı yaptırmamış olmalarına rağmen, çiftlik hayvanlarını şap hastalığına karşı aşılatmak için koşturuyorlar” diyor.
Sağlık Merkezleri Koronavirüse Odaklanırken Hastalar Zayıflıyor
okumak için tıklayın
Aşıdan gelen bağışıklık sadece altı ay sürer ve tüm suşlara karşı koruma sağlamaz. Bununla birlikte, aşı etkilidir. Urtnast, “Ne yazık ki,” diyor, “hastalığa karşı aşı stoklamadığımız için enfeksiyon kontrolden çıktı.” Urtnast ayrıca yetkililerin 2021 bütçesinde şap hastalığını kontrol etmek için yeterli fon ayırmadığını söyledi.
Bulgan eyaletinde bir çoban olan Galbadrakh Dovdon, “Hükümetimiz bir hastalığa odaklanırken diğerlerini tamamen unutuyor gibi görünüyor” diyor. “Aşı stoğu olmadığını iddia ederek çiftlik hayvanlarını öldürmekte ısrar ediyorlar, şap hastalığı ise sığırlar için zaten COVD-19 haline geldi.”
Hayvancılık aşılama ve hayvan sağlığından sorumlu devlet kurumu olan Veterinerlik Hizmetleri Genel Otoritesi, Moğolistan’ın ihracatı üzerindeki etkisini gerekçe göstererek salgın hakkında yorum yapmayı reddetti. Ayrıca Ukrayna’daki savaşın aşı ithalatını etkileyip etkilemeyeceği konusunda yorum yapmayı da reddetti.
Urtnast, bir aylık gecikmenin ardından Rusya’dan aşı malzemelerinin Ocak ayı sonlarında geldiğini söyledi. Genel veterinerlik dairesine göre, Şubat ayında iki buçuk milyon doz aşı ithal edildi, ancak Moğol düzenlemelerine uygun olarak, yalnızca 35 ila 40 gün sonra çobanlara sunulacak. Nisan ayında aşıların başlaması planlanıyor.
Bazı çobanlar bunun çok geç olabileceğinden korkuyor. Altangerel, “Bütün sığırlarımı şap hastalığına kaptırmamak için çiftlik hayvanlarıma aşı yaptırmak istiyorum” diyor. “Sorduğumda aşısı yok, gelmedi diyorlar, bekleyip görün. Ne zamana kadar beklemem gerektiğini bilmiyorum. Sadece bunun olmasını istiyorum – maliyeti ne olursa olsun.”
Kaynak : https://globalpressjournal.com/asia/mongolia/mongolia-fights-covid-19-herders-face-another-virus/