KATMANDU, NEPAL – 2019’da bir sabah, güneş Terai’nin merkezindeki ovaları yavaş yavaş ısıtırken, iki erkek çocuk okula yürürken 14 yaşındaki Muskan Khatun’a yaklaştı ve ona su gibi görünen bir şey teklif etti. Reddettiğinde, sıvıyı ona fırlattılar ve kaçtılar. “Ateşin üzerinde oturuyormuş ve diri diri yakılıyormuş gibi hissettim” diye hatırlıyor. Daha sonra sıvının asit olduğunu öğrenecekti; ellerini, boynunu ve göğsünü ve yüzünün sağ tarafını yakmıştı.
Yoldan geçenler, Khatun’u yakındaki bir hastaneye koştu. Katmandu’nun 135 kilometre (84 mil) güneyindeki Terai bölgesinde yer alan Birgunj, Nepal’in en büyük şehirlerinden biri, ancak oradaki doktorlar onu nasıl tedavi edeceklerini bilemediler: Sadece yaralarını sardılar ve ona ağrı kesici vermediler. . “Bu durumdan nasıl kurtulduğumu düşünmek bir rüya gibi geliyor” diyor. (Hafızaları, hatırladıklarına ve babasının ona anlattıklarına dayanmaktadır.) Daha sonra, bir ambulans onu altı saatlik bir yolculukla Katmandu’ya taşıdı. O zamana kadar tüm vücudu şişmişti.
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre, yanıklar Nepal kırsalında ikinci en yaygın yaralanmadır ve engelliliklerin %5’ini oluşturmaktadır. Ülke, açık ateşte yemek pişirmenin yaygınlığı ve soğuk ve yüksek bölgelerde yaşayan topluluklar nedeniyle dünyanın en yüksek alevle ilgili yanık yaralanmalarından birine sahiptir. Pek çok Nepalli kadın, omzunun üzerinden bol dökümlü olan pallus ile sari giyer ve bu da onları yanık yaralanmalarına daha yatkın hale getirebilir. Ancak organize yanık bakımı başkentte yoğunlaşmış durumda ve bu da pek çok kişiyi uzun mesafeler kat etmeye zorluyor.
Nepal’in Katmandu’da yanık bakım üniteleri olan altı hastanesi ve ülkenin geri kalanında sadece üç hastanesi var. Yakın tarihli bir araştırmaya göre, nüfusun %20,3’ü seyahatten sonraki iki saat içinde, %37,2’si altı saat içinde ve %72,6’sı 12 saat içinde organize yanık bakımına erişebiliyor. Kiran Nakarmi, Katmandu’daki Kirtipur Hastanesi’nde yanık, plastik ve rekonstrüktif cerrahi başkanı , hastalarının 10’undan 9’unun şehir dışından olduğunu söylüyor. “Hepsi düşük gelirli ailelerden geliyor” diye ekliyor. “Hastaneye ulaştıklarında 24 saat geçmiş olacak ve ilk yardım almamış olacaklar.”
Kirtipur Hastanesi, yanık tedavisi için ülkenin en büyük tesisidir; Hatun’un kabul edildiği yer burasıdır. Doktorlar yarım saat boyunca vücuduna su döktüler: Isıyı emen soğuk su, yaraların kötüleşmesini önlüyor. İki gün sonra ilk ameliyatını oldu. Vücudunun yüzde kırk beşi yanıklarla kaplıydı; Nepal’de çok az hasta bu kadar kapsamlı yaralanmalardan sağ kurtulur. Üç ay sonra taburcu edildi ve ardından takip tedavisi için her hafta geri gelmesi gerekiyordu. Birgunj’da babası bir alüminyum işi yürütüyordu ama işe gidip gelmek mantıklı gelmiyordu. Böylece aile arazilerini sattı ve hastanenin yakınında bir oda kiralayarak Katmandu’ya taşındı. Son dört yılda altı ameliyat geçirdi. Doktorları Khatun’a hastaneyi “yarı evi” olarak düşünmesini söyledi.
560.000’den fazla Nepalli, yaşamları boyunca önemli bir yanık geçirdi. Devlet sağlık istatistiklerine göre, 2019 ile 2020 arasındaki bir yıllık süre içinde 1.700’den fazla kişi yanık nedeniyle hastaneye kaldırılırken, 83.660 kişi ayakta tedavi gördü; 89 kişi öldü. Nepal’de, yanık yaralanmasının boyutuna göre ölüm oranları, antibiyotiklerin keşfinden önce, II. Dünya Savaşı öncesi dönemde Amerika Birleşik Devletleri’ndekilere benzer. Araştırmacı Kamal Phuyal, “Yanık hastalarının %90’ı dezavantajlı geçmişlere sahip olduğundan, yanıklar ülkemizde ihmal edilen bir konudur” diyor. “Nepal’in politika yapıcılarının çoğu üst sınıftan olduğu için, kendilerine fayda sağlayan politikalar yapıyorlar.” 100 sağlık merkezi çalışanıyla yapılan bir ankette, hiç birinin yanık tedavisi konusunda eğitim almadığını söylüyor.
Nepal’in kuzeybatısındaki Rukum bölgesindeki hastanede tıp görevlisi olan Ocean Pun Magar, “sadece antibiyotik veriyorlar, basit vakalara bandaj uyguluyorlar ve karmaşık vakaları Katmandu’ya sevk ediyorlar” diyor. Rukum, başkentten yaklaşık 600 kilometre (373 mil) uzaklıktadır.
Katmandu’da bir vakıf olarak çalışan Kirtipur Hastanesi, ülke çapındaki bölge hastanelerinde yanık bakımı eğitimi veriyor. Ancak Nepal’in Ulusal Sağlık Eğitim Merkezi ile bir ortaklık olan girişim meyve vermiyor. Nakarmi, “Doktorlar yanık alanında çalışmak istemiyor” diyor ve işin karmaşık ve çoğu zaman nahoş olduğunu ekliyor. “Eğitimli hemşirelerin yurtdışına gitmesi için artan bir eğilim var.”
Magar ayrıca, bazı durumlarda insanların yaralarının kendi kendine iyileşeceğini varsaydığını da belirtiyor. Phuyal, “Hastalar ayrıca yaralarına aloe vera, domates ve inek gübresi sürüyor” diye ekliyor. “Yara kötüleştiğinde Katmandu’ya gidiyorlar ve yüz binlerce dolar harcıyorlar. [Nepali] rupi. 2021’de yapılan bir araştırma, özel yatarak tedavi yanık tedavisinin ortalama maliyetinin 260.270 rupi (1.989 ABD doları) olduğunu buldu – bu, Nepal’deki ortalama kişi başına gelirin iki katından fazla.
Eylül 2022’de bir toprak kayması, Darpana Budha’nın Nepal’in batısındaki Kalikot’taki evini yıktı, kayınpederini öldürdü ve yürümeye başlayan çocuğunu yaralayan bir yangını tetikledi. Hastaneye ulaşmak üç gün sürdü: toprak kayması tüm kara trafiğini durdurduğu için bir ordu helikopteri çağrıldı. Ancak bu, ailenin çektiği çilenin yalnızca başlangıcıydı. Her iki bacağında da yanıklar oluşan Budha’nın 2 yaşındaki kızı defalarca farklı tesislere yönlendirildi. Şu anda başkentin dördüncü tesisi olan Sushma Koirala Memorial Hastanesinde tedavi görüyor ve şimdiye kadar 21 ameliyat geçirdi. Budha, “Kemik yandı ve irin sızmaya devam ediyor” diyor. Hastaneye yüz binlerce rupi borcumuz var. Artık satacak ne evimiz ne de arsamız kaldı.”
Yanık bakımının aşırı derecede pahalı ve uzun süreli doğası göz önüne alındığında, doktorlar ve diğer savunucular tedavinin devlet tarafından sübvanse edilmesini önermektedir. Sushma Koirala Memorial Hastanesi’nde plastik, rekonstrüktif ve kozmetik cerrah olan Santosh Bikram Bhandari, “En çok etkilenenler yoksul vatandaşlar, bu nedenle hükümetin fon ayarlaması gerekiyor” diyor.
Burn Violence Survivors Nepal’in program yöneticisi Shree Krishna Thapa, hayır kurumunun yanıkların Yoksul Vatandaşları Tedavi Fonu yönergelerine dahil edilmesi için kulis yaptığını söyledi. İlk olarak 2006 yılında kurulan fon, kanser, inme ve böbrek ve kardiyovasküler hastalık gibi hastalıklardan muzdarip Nepallilere mali yardım sağlıyor, ancak yanık yaralanmaları uygun bir kategori değil.
Nepal sağlık bakanlığının eski bir sözcüsü olan Sanjay Kumar Thakur, “Yanıklar birinci basamak sağlık hizmeti kapsamına giriyor” diyor (o zamandan beri başka bir bakanlığa geçti). “Tüm sağlık çalışanları ve doktorlar birinci basamak sağlık hizmeti vermek üzere eğitiliyor. Her yanık vakasını Katmandu’ya sevk etmeye gerek yok.” Yanık tedavisinin yüksek maliyetine atıfta bulunarak, bunu karşılayamayanlar için sağlık bakım maliyetlerini azaltmayı amaçlayan Nepal’in sosyal hizmet biriminin tüm devlet hastanelerinde faaliyet gösterdiğine dikkat çekti. Devlet de bunun için sübvansiyon sağlıyor” dedi.
Khatun şimdi 18 yaşında ve hayatını yanık yaralanmaları konusunda farkındalık yaratmaya adadı. “İlk yardımı zamanında almadığım için yaram daha karmaşık hale geldi” diyor. Hızlı veya düzgün bir şekilde tedavi edilmediği için kimsenin zamansız bir şekilde ölmemesini sağlamaya kararlı. “Bir zamanlar yüzümdeki yara izlerinden korkardım. Ama bu yaralar artık bana ilerlemem için cesaret veriyor.”
Kaynak : https://globalpressjournal.com/asia/nepal/burns-prevalent-rural-nepal-treatment-not/